نیما یوشیج، شاعری نواندیش ایستاده بر قله سترگ ادبیات کهن ایران

نگاه نوگرایانه‌ لازمه‌ تـحول‌ هنر برای هنرمند اسـت. نیما این فرزند بحق زمانه خویش، جهان پیرامون عصر خود را با همه‌ زیر و بم‌هایش‌ درک و بـر اسـاس برداشت‌های درست از حوزه‌های ادبیات و اجتماع، حرکتی‌ را آغاز کرد کـه مایه تقویت و تحکیم زبان و ادبیات فارسی شد.

نـیما شاعر متعهد اجتماعی‌ است که‌ با شعرها و سروده‌هایش حقایق تلخ اجـتماعی را بـا زبانی نمادین به مردم و اندیشمندان و روشنفکران‌ نمایاند و مسؤولیت‌ و رسالت خطیر شاعری خود را به درستی ایفا کـرد و شـعر و هـنرش را وقف روشنگری‌ واقعیات‌ اجتماعی کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مـوضوع اصلی‌ اشعار او شرح رنج و بینوایی مردم زحمتکش و مصائب گوناگون آنان مانند فقر، گرسنگی، بـیکاری و مـحرومیت از حـقوق‌ طبیعی خویش یا انتقاد از ظلم و بیداد و بهره‌کشی است. نیما آفریده شده بود تا یادآور شود که جهان تغییر کرده و دیگر بـاید طور دیگری دید و طور دیگری شعر گفت پا به‌ پای‌ ادبیات‌ جهانی پیش رفـت. شـعر نـیما گاه به جِد گاه به طنز، گاه‌ به‌ هجو و گاهی آمیخته از همه این‌هاست که بـه نـقد اجتماعی می‌پذیرد. بنابراین در شـعر نیما نقد اجتماعی موج می‌زند به‌ گونه‌ای که‌ در مفهوم‌ مدرن آن بی‌سابقه است.

نیما دردهای انسان و اجتماع را به خوبی می دانست و درکش از سادگی، فریادی پیچیده بود بر بیدادهای روزگار و به همین دلیل وجود خود را با عشق و درکی عمیق در طبیعت خلاصه کرد و خاطر پر درد کوهستانی خویش را از شهر و آشوب های آن جدا دید: «من خوشم با زندگی کوهیان، چون که عادت دارم از طفلی به آن». یأس او ناشی از درد های اجتماعی دوران خودش بود و امید وی نیز راهی برای غلبه بر دردمندی ها: «دلگشا آینده روزی هست پیدا بی گمان با او»، هرچند «خانه اش ابری بود» اما دلش آسمانی آفتابی بود که روشن می دید. او تاریکی شب را فاصله ای برای دمیدن صبح سپید می دانست، آنجا که گفت: قوقولی قو! گشاده شد دل و هوش صبح آمد، خروس می خواند.

ترا من چشم در راهم شباهنگام

که می‌گیرند در شاخ تلاجن سایه‌ها رنگ سیاهی

وزان دلخستگانت راست اندوهی فراهم

ترا من چشم در راهم

«اشعار نیما برداشت‌های جدید از وزن‌ و موسیقی‌ و تلقی نو از شعر و زندگی، در مقایسه با پیشینه هزار ساله شـعر فـارسی‌، آثـاری‌ مدرن محسوب می شود. در واقع نیما یوشیج با دمیدن به روح شعر جان تازه ای به آن داد.» این بخشی از سخنان محمدرضا سلیمی سفتجانی ادیب و پژوهشگر و شاعر مجموعه رباعی «از پنجره آپارتمان» است، آنچه که در ادامه می آید، حاصل گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با این شاعر، پیرامون اشعار نیما یوشیج است.

عدالت دغدغه اصلی نیما در سروده هایش

محمدرضا سلیمی سفتجانی با بیان این موضوع که نیما در تمام اشعارش واژه عدالت را آورده است، گفت: دغدغه اصلی‌ نیما در تمام سروده های اجتماعی و سیاسی‌اش عدالت اسـت. تنوع‌ طلبی‌ و نوع آوری، کوتاه بودن و آسانی قالب و یک نواختی قالب و محتوای قصیده از جمله مشخصات شعری نیما محسوب می شود. در واقع آنچه نیما را به سوی برگزیدن قطعه سوق داده اسـت بـه نظر مـی‌رسد که تنوع طلبی و همگانی شدن شعر باشد. همچنین او در قطعه هایی داستان وار و حکایت هایش طنز را روحی می داند که در جسم ظاهر شده و بـه دردهـای غـم‌انگیزی اشـاره دارد. نیما در اشعار خود نیز از طنز به شکل متفکرانه و موشکافانه استفاده می کند.

زبان و بیان نیما متناسب با درک‌، شعور و آگاهی‌ عوام

این شاعر با اشاره به اینکه برخی از ادب دوستان معتقدند که طنز جزو ضعف های اشعار نیما است، بیان داشت: گرچه این موضوع اعتقاد تعداد اندکی از ادیبان است اما باید گفت که طنز در واقع دلبستگی نیما به مردم عامه بود که موجب شد تا زبان و بیان نـیما مـتناسب بـا درک‌، شعور و آگاهی‌ عوام شود و این ضعف نیما نبود، بلکه هنر و خلاقیت او را نشان می داد. او توانایی‌ خود را در برقراری ارتباط با همه اقشار جامعه در ارتباط با اشعارش‌ به‌ اثبات‌ رسانده است. نیما با سـرودن قـطعاتی مانند بز ملا حسن، کچبی و غیره با آن بیان زیبای‌ خود که با حجب و حیایی خاص همراه‌ بود، بـه بـیان‌ مـسایل‌ اخلاقی‌ می‌پردازد. بنابراین شعر نیما باز آفرینی دقیق، کامل و صـادقانه مـحیط اجتماعی جهان‌ معاصر است.

نیما شعر را به موسیقی نزدیک کرد و اعتقاد داشت که شعر فارسی باید از اصول و معیارهای سنتی زیبایی شناختی فاصله بگیرد. نخستین تلاش نیما برای رها شدن از قید و بند قافیه بود، استفاده از تخیل شاعرانه، احساسات فردی شاعر و عناصر طبیعت از ویژگی های اشعار او محسوب می شود.

مبارزه در شعر نیما

سلیمی در ادامه روح مبارزه را در اشعار نیما برجسته می داند و می گوید: مبارزه نیما با شخص خاصی نیست، بلکه با ظالمان نظام است، نظامی که با عدالت اجتماعی مخالف است. شعر «قلب قوی» از مهمترین سروده های نیما است که در آن چهره مبارز برجسته می شود. ‌همچنین «شعر وقت» نیز از نمونه شعری نیما به است که در آن مـبارزه آشـکارا دیده می شود. در واقع این گونه شعرهایش جنبه انـقلابی و احساساتی آشکار دارد. در شعرهای نیما امید جریان دارد، او مردم را به مبارزه دعوت می کند و صدای آنان را به اعتراض و ستیزه تبدیل می کند و انسان مبارز را به اتحاد دعوت می کند.

اشعار سنتی نیما بر پایه معیار سروده های پیشینیان

وی با اشاره به اینکه اشعار سنتی نیما بر پایه معیارهای پیشینیان سروده شده است، تصریح کرد: نیما خود معتقد بود که شعرهایش را بر سبک خراسانی سروده و اشعار سنتی او همان وزن ها و بحرهای عروضی گذشتگان را دارد و در این زمینه دست به نوآوری نزده است. تکرار کلمات، جمله ها، واج و عبارت در شعرهایش به وضوح دیده می شود. نیما در شعر سنتی کلمات گذشتگان را به کار برده اما واژگانی که در رباعی های دیگر همچون رباعی مازندرانی به کار می برد، بدون شک جنبه نو و تازه بودن دارد. نتیجه اخلاقی در حکایت ها و داستان هایش به وضوح دیده می شود، چیزی که در بیشتر اشعار سنتی تعلیمی نیما اهمیت دارد، اندیشه های اوست که ریشه دار شدن ظلم و ستم است.

حماسه های دینی و اقلیمی در اشعار نیما

این ادیب در پایان گفت: حماسه در اشعار نیما در قالب محلی، دینی و درونی به وضوح دیده می شود. او با وجود علاقه فراوانش به روایت های حماسی کهن به پیکارهای اسطوره ساز کشورهای دیگر نیز توجه دارد. نیما تعریفی تازه از حماسه و قهرمان دارد و تاثیر اندیشه و ادبیات عصر نوین جهان را می توان در اشعارش دید. هرچند او خود روحی سرکش دارد و همواره بر ستمگری ها می تازد اما حماسه در شعر او به دلیل همدلی با رنج انسان ها صلح را در بردارد.

برچسب‌ها شاعر ادیب شعر نیما یوشیج

منبع: ایرنا

کلیدواژه: شاعر ادیب شعر شاعر ادیب شعر نیما یوشیج دیده می شود اشعار سنتی نیما یوشیج اشعار نیما

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۶۶۰۸۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (18 اردیبهشت)

گرم از دست برخیزد که با دلدار بنشینم
ز جام وصل می‌نوشم ز باغ عیش گل چینم

شراب تلخ صوفی سوز بنیادم بخواهد برد
لبم بر لب نه ای ساقی و بستان جان شیرینم

مگر دیوانه خواهم شد در این سودا که شب تا روز
سخن با ماه می‌گویم پری در خواب می‌بینم

لبت شکر به مستان داد و چشمت می به میخواران
منم کز غایت حرمان نه با آنم نه با اینم

چو هر خاکی که باد آورد فیضی برد از انعامت
ز حال بنده یاد آور که خدمتگار دیرینم

نه هر کو نقش نظمی زد کلامش دلپذیر افتد
تذرو طرفه من گیرم که چالاک است شاهینم

اگر باور نمی‌داری رو از صورتگر چین پرس
که مانی نسخه می‌خواهد ز نوک کلک مشکینم

وفاداری و حق گویی نه کار هر کسی باشد
غلام آصف ثانی جلال الحق و الدینم

رموز مستی و رندی ز من بشنو نه از واعظ
که با جام و قدح هر دم ندیم ماه و پروینم

تفسیر :

شرایط نابسامان و کنترل اوضاع از دست شما خارج شده، همیشه از سختی های راهی که در آن قدم گذاشته اید، آگاه بودید. همچنان در برابر مشکلات و رنج ها مقاومت کرده و استوار باشید.

به زودی لطف و رحمت خداوند شامل حال تان می شود و تحمل این همه سختی نتیجه خواهد داد. انسان صادق و وفاداری هستید، تنبلی نکنید و کارها را به تعویق نیندازید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (17 اردیبهشت)